Αργυρό τετράδραχμο Μενάνδρου Α΄ , ινδοελληνικό βασίλειο

Εμπρόσθια όψη

Κεφαλή βασιλιά Μενάνδρου Α΄ με περικεφαλαία, σε δεξί προφίλ. Περιμετρικά αναγράφεται «ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ».

Οπίσθια όψη

Η θεά Αθηνά στέκεται στραμμένη προς τα αριστερά. Κρατάει ασπίδα και κεραυνό. Περιμετρικά αναγράφεται «Maharajasa tratarasa Menamdrasa». Η επιγραφή είναι γραμμένη στην τοπική διάλεκτο καρόστη και είναι η μετάφραση της ελληνικής επιγραφής που εμφανίζεται στην εμπρόσθια όψη.

Λίγα λόγια για το ινδοελληνικό βασίλειο

Το ινδοελληνικό βασίλειο απλωνόταν στη νότια Ασία, κυρίως στην περιοχή του σημερινού Πακιστάν. Δημιουργήθηκε στα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. Τότε ο Δημήτριος Α΄ ο Ανίκητος, γιός του Ευθυδήμου και βασιλιάς του ελληνικού βασιλείου της Βακτρίας (σημερινό Αφγανιστάν), επέκτεινε σημαντικά το βασίλειό του προς την περιοχή του Ινδικού Καυκάσου και τη βορειοδυτική Ινδία. Γύρω στο 140 π.Χ. οι Έλληνες έχασαν την περιοχή της Βακτρίας. Η περιοχή πέρασε στον έλεγχο τοπικών νομάδων που ήρθαν από τον Βορρά.

Το ελληνικό βασίλειο της Ινδίας επιβίωσε έως το 10 μ.Χ. Τότε σημειώθηκαν επιδρομές από τους κατοίκους του Κουσάν και από τους Ινδοσκύθες.

Οι γνώσεις μας για την ιστορία του ελληνικού βασιλείου της Ινδίας είναι περιορισμένες. Στηρίζονται κυρίως στη μελέτη των νομισμάτων. Από εκεί αντλούμε πληροφορίες για τη χρονολόγηση, τη σειρά διαδοχής και τις σχέσεις μεταξύ των ηγεμόνων.

Ο σημαντικότερος βασιλιάς του ινδοελληνικού βασιλείου

Ο Μένανδρος Α΄ ο Σωτήρ (155-130 π.Χ.) θεωρείται ο σημαντικότερος βασιλιάς του ινδοελληνικού βασιλείου.

Σύμφωνα με μια μαρτυρία, γεννήθηκε στο χωριό Kalasi της οροσειράς του Ινδοκούς, κοντά στην πόλη Αλεξάνδρεια, που είχε ιδρύσει ο Μέγας Αλέξανδρος. Η οικογένειά του ήταν αριστοκρατική και είχε ελληνική καταγωγή.

Παντρεύτηκε την Αγαθόκλεια, χήρα του προηγούμενου βασιλιά της Βακτρίας Αγαθοκλή. Λίγο αργότερα ανέβηκε στον θρόνο του ινδοελληνικού βασιλείου.

Αντιμετώπισε με επιτυχία επιδρομές από βάρβαρους λαούς, ενώ παράλληλα κατάφερε να επεκτείνει το βασίλειό του. Η πρωτεύουσα του βασιλείου του ήταν τα Σάγαλα της Πενταποταμίας (το σημερινό Σιαλκότ του Πακιστάν).

Η νομισματοκοπία του Μενάνδρου Α΄

Ο Μένανδρος έκοψε μεγάλες ποσότητες νομισμάτων. Χάρη στη θέση του βασιλείου του και το εκτεταμένο εμπόριο με τη Δύση, τα νομίσματά του κυκλοφορούσαν στην ευρύτερη περιοχή.

Παράλληλα, κυκλοφορούσαν σε μεγάλη ποσότητα και τα νομίσματα του γειτονικού βασιλείου της Βακτρίας, όπως το αργυρό τετράδραχμο του Ευκρατίδη Α΄.

Ο Μένανδρος Α΄ στην αρχαία ινδική λογοτεχνία

Ο Μένανδρος είναι ο μοναδικός βασιλιάς για τον οποίον υπάρχει αναφορά στην αρχαία ινδική λογοτεχνία.

Στον φιλοσοφικό διάλογο Λόγια του Μενάνδρου (Milindapanha), ο άγνωστος συγγραφέας αναφέρεται στον Μιλίνδα, όπως είναι το όνομα του Μενάνδρου στα Ινδικά. Αυτό το ινδικό έπος παρουσιάζει τη συνομιλία του Μενάνδρου με τον Ινδό σοφό Ναγκασένα.

Η προστάτιδα θεά Αθηνά Αλκίδημος

Ο Μένανδρος Α΄ ήταν ο πρώτος που εισήγαγε την εικόνα της Αθηνάς Αλκιδήμου στη νομισματοκοπία του ινδοελληνικού βασιλείου.

Η θεά Αθηνά Αλκίδημος, αυτή δηλαδή που προστατεύει τον λαό, λατρευόταν ιδιαιτέρως στη Μακεδονία. Το άγαλμά της υπήρχε στον ναό της στην Πέλλα. Η εικόνα της εμφανίζεται επίσης στα νομίσματα των Μακεδόνων βασιλέων Αντιγόνου Γονατά και Φιλίππου Ε΄.

Δίγλωσσες επιγραφές στα νομίσματα

Όταν η εξουσία των Ελλήνων επεκτάθηκε από τη Βακτρία στην Ινδία, τα νομίσματα άλλαξαν μορφή και προσαρμόστηκαν στις τοπικές παραδόσεις.

Τότε καθιερώθηκαν οι δίγλωσσες επιγραφές:

• Στην ελληνική γλώσσα, στην εμπρόσθια όψη.
• Στην καρόστη, μια τοπική ινδοϊρανική διάλεκτο, στην οπίσθια όψη.

Υποδιαιρέσεις και ετυμολογία

Το τετράδραχμο ισοδυναμούσε με 4 δραχμές. Κάθε δραχμή αντιστοιχούσε σε 6 οβολούς.

Πριν από την εμφάνιση του νομίσματος, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν στις καθημερινές τους συναλλαγές οβελούς (σούβλες), δηλαδή ράβδους από σίδηρο με μήκος 1-1,5 μέτρο.

Η μία παλάμη μπορούσε να κρατήσει 6 οβελούς. Από το ρήμα «δράττομαι», που σημαίνει «κρατώ σφιχτά», προήλθε και η λέξη «δραχμή», δηλαδή η ποσότητα που χωράει σε μία παλάμη.

Με την εμφάνιση του νομίσματος, η λέξη «οβελός» έγινε «οβολός» και δηλώνει την υποδιαίρεση, το 1/6 της δραχμής.

Η Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank δεν είναι ανοικτή για το κοινό.

Αν είστε ερευνητής ή ερευνήτρια, μπορείτε να μας επισκεφτείτε κατόπιν ραντεβού.

Για να κλείσετε ραντεβού, επικοινωνήστε μαζί μας.